Sgr A: Fast Stars Near the Galactic Center

The motions of stars around the black hole at the center of the Milky Way Galaxy. This is a time-lapse movie in infrared light, courtesy Astronomy Picture of the Day.

Η κίνηση των αστέρων γύρω από τη μαύρη τρύπα στο κέντρο του Γαλαξία μας. Η κινούμενη εικόνα είναι από την ιστοσελίδα Astronomy Picture of the Day.

Κυριακή 1 Φεβρουαρίου 2009

Εισαγωγή στην ουρανογραφία



Η πλήρης γνώση της ουρανογραφίας αποτελεί το πρώτο σοβαρό βήμα, όταν πρόκειται να επιδοθεί κάποιος στη συστηματική μελέτη του ουρανού αλλά και χρήσιμο συμπλήρωμα της εγκυκλοπαιδικής μόρφωσης κάθε ανθρώπου, ιδίως τη σημερινή εποχή. Καλό θα είναι να είμαστε σε θέση να αναγνωρίζουμε αμέσως δίχως κόπο τους διάφορους αστερισμούς οποιαδήποτε εποχή του έτους και οποιαδήποτε ώρα της νύχτας. Ο προσανατολισμός, ο κατά προσέγγιση προσδιορισμός της ώρας, ο καθορισμός της θέσεως στην οποία περίπου εμφανίσθηκε τυχών ουράνιο σώμα (κομήτης, καινοφανής αστέρας, μετέωρο κ.τ.λ.) δεν παρουσιάζουν καμιά δυσκολία, όταν γνωρίζουμε καλώς τους αστερισμούς, δηλαδή όταν είμαστε κάτοχοι της ουρανογραφίας.

Ο καλλίτερος τρόπος για να μάθει κάποιος εύκολα και άκοπα την ουρανογραφία είναι να αρχίσει από την αναγνώριση των λεγόμενων αειφανών αστερισμών, επειδή αυτοί, βρισκόμενοι πάντοτε πάνω από τον ορίζοντα, είναι δυνατόν να αναγνωριστούν αμέσως καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και οποιαδήποτε ώρα της νύχτας. Αρκεί γι’ αυτό να βρισκόμαστε σε σημείο με ορίζοντα ανοιχτό από παντού, να είναι ο ουρανός αίθριος και να μη φωτίζεται από τη Σελήνη ή από την ανταύγεια των φώτων γειτονικών συνοικισμών ή πόλεων (φωτορύπανση), διότι τότε εξαφανίζονται οι αμυδρότεροι αστέρες και δυσχεραίνεται η αναγνώριση.

Η σχετική προσπάθεια διευκολύνεται σημαντικά εάν εφοδιαστούμε με ένα χάρτη του ουρανού στον οποίο να εικονίζονται οι σπουδαιότεροι αστερισμοί με τους λαμπρότερους αστέρες τους και με ένα φακό (κόκκινο φως ώστε να μην επηρεάζεται η νυχτερινή μας όραση) για την ανάγνωση του χάρτη. Τέτοιοι χάρτες υπάρχουν αρκετοί στο εμπόριο, όπως επίσης και αστρονομικά επιπεδόσφαιρα, με κινητό ορίζοντα κτλ. Είναι περιττό να πούμε ότι, εκτός των ανωτέρω εφοδίων, χρειάζεται απαραίτητα λίγη επιμονή και υπομονή, ιδίως κατά την αρχή της προσπάθειας. Τα δύο αυτά προσόντα τα οποία αποτελούν βασική προϋπόθεση για την επιτυχή έκβαση κάθε προσπάθειας, αναπτύσσονται και ενισχύονται σημαντικά όταν ασχοληθεί κάποιος με ζήλο στη σπουδή του ουρανού και την παρακολούθηση των ουράνιων φαινομένων. Εξοπλισμένοι με όλα τα ανωτέρω εφόδια θα είμαστε έτοιμοι για την αναγνώριση των αστερισμών ως εξής:

Αφού προσανατολιστούμε, στρεφόμαστε προς τον βορρά, οπότε αμέσως θα αναγνωρίσουμε τον αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου από το χαρακτηριστικό του σχήμα. Από την Μεγάλη Άρκτο ως αφετηρία και με τη βοήθεια του χάρτη μας προσπαθούμε να αναγνωρίσουμε βήμα βήμα τον ένα αστερισμό μετά τον άλλο, συνδέοντας τους λαμπρότερους αστέρες τους με νοητές γραμμές. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο εντοπισμός του Πολικού αστέρα (Polaris) του λαμπρότερου αστέρα της Μικρής Άρκτου. Αφού εντοπίσουμε τη θέση του εντυπωσιακού αστερισμού της Μεγάλης Άρκτου, με το χαρακτηριστικό σχήμα επικεντρώνουμε την παρατήρησή μας στο τραπέζιο που νοητά σχηματίζουν οι τέσσερις αστέρες, α, β, γ, δ, της Μεγάλης Άρκτου, όπως φαίνονται στον διπλανό χάρτη, με τις αντιπροσωπευτικές ονομασίες τους. Η νοητή προέκταση της ευθείας που ενώνει τους δύο από τους τέσσερις αστέρες, τον β και τον α της Μεγάλης άρκτου, καταλήγει στον Πολικό αστέρα, τον α της Μικρής Άρκτου. Η απόσταση που χωρίζει τον Πολικό αστέρα από τον αστέρα α της Μεγάλης Άρκτου είναι περίπου πέντε φορές η απόσταση των αστέρων β, α της Μεγάλης Άρκτου.

Καλό θα είναι οι αρχάριοι παρατηρητές να μην βιάζονται να μάθουν με μιας πολλούς αστερισμούς. Είναι προτιμότερο να προχωρούν στην εκμάθηση των αστερισμών με αργό ρυθμό από νύχτα σε νύχτα αλλά συστηματικά σταθεροποιώντας τα βήματά τους με συχνές επαναλήψεις αυτών που ήδη έχουν μάθει. Όταν οπωσδήποτε εξοικειωθούμε με αρκετούς αστερισμούς, οποιοσδήποτε από αυτούς, αρκεί να είναι αρκετά ευδιάκριτος, μπορεί να μας χρησιμεύσει αντί της Μεγάλης Άρκτου ως αφετηρία για την αναγνώριση των γειτονικών του.

Αφού θα έχουμε αποκτήσει σταδιακά ευχέρεια στην αναγνώριση των κυριότερων τουλάχιστον αστερισμών, το δεύτερο αλλά σπουδαίο επίσης βήμα αποτελεί η εκμάθηση των ονομάτων των αστέρων κάθε αστερισμού το οποίο επιτυγχάνεται πάλι με τη βοήθεια του χάρτη των αστερισμών. Σε αυτό το στάδιο συνιστάται στους αρχάριους να προσπαθούν να αποκτήσουν συνείδηση του βαθμού λαμπρότητας κάθε αστέρα ώστε να μπορούν να καθορίζουν άμεσα και μ’ ένα απλό βλέμμα κατ’ εκτίμηση το κατά προσέγγιση αστρικό μέγεθός τους.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου